Słownik dostępności

A - poziom dostępności

A - jeden z dostępności według WCAG. Poziom podstawowy, dający możliwość skorzystania z serwisu przez większość użytkowników.

A11Y

Skrót określający dostępność do serwisów internetowych lub technologii informacyjno-komunikacyjnymi.

AA - poziom dostępności

AA- jeden z dostępności według WCAG. Poziom średni, dający możliwość skorzystania z serwisu, bez większych problemów, przez większość użytkowników.

AAA - poziom dostępności

AAA- jeden z dostępności według WCAG. Poziom zaawansowany, zapewniający możliwość skorzystania z serwisu, przez większość użytkowników w sposób przyjazny i komfortowy.

Ableizm

Przejaw dyskryminacji, uprzedzenia, niechęci wrogości względem osób niepełnosprawnych, szczególnie wyróżniających się odmiennością fizyczną. Postrzeganie osób niepełnosprawnych jako gorsze niż osoby pełnosprawne. Stereotypowe podejście do niepełnosprawności, katalogowanie rodzaju niepełnosprawności z przypisaną cechą odbioru (np. osoby poruszające się na wózkach zawsze są niepełnosprawne intelektualnie).

Alfabet Braille’a

System zapisu znaków przy pomocy sześciu wypukłych punktów w różnym układzie i odczytywany dotykiem, nazywany znakiem tworzącym. Coraz rzadziej wykorzystywany przez osoby niewidome ze względu na zastąpienie syntezą mowy. Bardzo istotny na etapie edukacji języka polskiego. Alfabet Braille’a służy do zapisania dowolnego języka posługującego się alfabetem łacińskim.

ARIA

Accessible Rich Internet Applications. Jedna z technik wspierających dostępność w zakresie korzystania z serwisów internetowych.

Asystent

Osoba, która powinna być wsparciem dla osoby niepełnosprawnej. Poinstruowana przez użytkownika ze szczególnymi potrzebami może służyć pomocą przy wykonywaniu różnych czynności ale przede wszystkim powinna zachęcać, motywować, pobudzać do aktywności.

Audiodeskrypcja

Dodatkowa ścieżka dźwiękowa uzupełniająca przekaz informacji w materiałach audiowizualnych. Pozwala osobie niewidomej i słabowidzącej na uzyskanie tych informacji, które dla pozostałych użytkowników są dostępne wzrokiem.

Balustrady

Pełnią funkcję bezpieczeństwa. Zabezpieczają krawędzie elementów takich jak schody czy też mogą stanowić przegrodę pomiędzy pomieszczeniami czy ich częściami.

Bezkolizyjne przejście

Bezpieczne przejście dostępne wszystkim użytkownikom. Minimalna szerokość dla bezpiecznego przejścia dla pieszych wynosi 3m (przejście nadziemne), 4,5 (przejście podziemne). Jeśli występuje różnica poziomów należy zapewnić pochylnię. Istotnym elementem również jest stosowanie nawierzchni antypoślizgowych oraz niepowodujących zjawiska olśnienia.

Captcha

Completely Automated Public Turing test to tell Computers and Humans Apart.

Technika wykorzystywana na stronach www celem potwierdzenia czy przekazywane dane są generowane przez człowieka a nie robota. Wykorzystywana w celach bezpieczeństwa korzystania z serwisu.

Czytnik ekranu

Program komputerowy, który interpretuje informacje dostępne na monitorze komputera czy ekranie telefonu, a następnie przy pomocy syntezatora mowy lub monitora brajlowskiego przekazuje je użytkownikowi. Dedykowany osobom niewidomym, niedowidzącym. Należy do form technologii asystujących.

Deklaracja dostępności

Jest to dokument zawierający informacje określone w ustawie o dostępności cyfrowej, który powinien zostać sporządzony wg wzoru Ministerstwa Cyfryzacji, odnoszące się do konkretnej strony podmiotu publicznego lub aplikacji mobilnej.

Dostęp alternatywny

to takie działania i rozwiązania organizacyjne, które zapewnią osobie ze szczególnymi potrzebami dostęp do budynku, ale nie w sposób samodzielny lub na zasadzie równości z innymi osobami (potrzebna pomoc innej osoby), albo które nie zapewniają dostępu do budynku podmiotu publicznego, ale umożliwiają skorzystanie z usług publicznych w inny sposób (np. online).

Dźwig osobowy

Jest to urządzenie o napędzie elektrycznym lub hydraulicznym. Stosowane do pionowego przemieszczania osób. Potocznie zwana winda.

Elastyczność użycia

Jedna z zasad uniwersalnego projektowania wskazująca, iż użycie powinno być udostępnione możliwie najszerszej grupie użytkowników.

Elementy dostępnościowe

Określenie to oznacza wszystkie elementy składające się na dostępne otoczenie. Są w tej grupie zarówno elementy budynków (drzwi, korytarze, pomieszczenia, otoczenie), elementy wyposażenia (systemy informacji, meble, urządzenia wspomagające), elementy organizacji przestrzeni (ustawienie mebli), elementy organizacji funkcjonowania instytucji (regulaminy, standardy, informacji i komunikacja).

Faktura kopułkowa

Wykorzystywana w systemie prowadzącym - ostrzegawczym. Ułożenie kopułek może być w układzie prostokątnym lub przekątnym.

Faktura ostrzegająca

Wykorzystywane w systemie prowadzącym. Jej zastosowanie najczęściej występuje w niebezpiecznych punktach, np. przejścia dla pieszych. Może być faktura stożkowa czy kopułkowa.

Faktura prowadząca

Wykorzystywane w systemie prowadzącym. Jej celem jest umożliwienie poruszania się w przestrzeni osobom z niepełnosprawnością wzroku. Faktura może mieć postać sztabek, żeber.

Faktura stożkowa

Wykorzystywana w systemie prowadzącym - ostrzegawczym. Ułożenie stożków może być w układzie prostokątnym lub przekątnym.

Focus

miejsce, w którym znajduje się punkt akcji na stronie internetowej czy w dokumencie - może to być pozycja w menu, wskaźnik miejsca, w którym wprowadza się tekst albo przeprowadza akcję

Google TTS

Google Text to Speech. Czytnik ekranu dedykowany dla systemu Android. Program jest wyposażony w obsługę syntezy mowy oraz translator.

Hardware

Są to wszystkie elementy, które wchodzą w skład budowy komputera wraz ze wszelkimi podłączonymi do niego peryferiami.

Identyczne zastosowanie

Jedna z zasad uniwersalnego projektowania wskazująca wprowadzanie rozwiązań bez skoncentrowania na jakimś rodzaju niepełnosprawności. Identyczne zastosowanie ma na celu zastosowania jednego rozwiązania, które będzie użytkowane przez każdego użytkownika (osobę starszą, dziecko, osobę niepełnosprawną na wózku, matkę z wózkiem dziecięcym, itd.)

Inkluzywny

czyli tworzący harmonię miejsca, przestrzeni, otoczenia dla każdego użytkownika. Używanie języka inkluzywnego umożliwia zachowanie równowagi społecznej i poszanowanie praw każdego.

JAWS

Job Access With Speech. Czytnik ekranu dedykowany dla systemu operacyjnego Windows. Program jest wyposażony w obsługę syntezy mowy oraz brajla. Umożliwia obsługę wszelkiego rodzaju softu komputerowego bez użycia wzorku.

Kontrast dotykowy

Różnica faktur pomiędzy powierzchniami np. pomiędzy gładką nawierzchnią chodnika a chropowatą nawierzchnią płytki sygnalizacyjnej TGSI.

LRV

Light Reflectance Value – poziom odbicia światła od powierzchni. Zasady pomiaru poziomu odbicia światła zostały opisane w brytyjskiej normie BS8493:2008+A1:2010. Na podstawie wartości wskaźnika LRV można m.in. prawidłowo projektować kolorystykę wnętrza z uwzględnieniem zachowania wystarczających kontrastów pomiędzy powierzchnią podłóg, ścian, sufitów i wyposażenia. Wartości wskaźnika LRV są podawane przez wielu producentów materiałów wykończeniowych. Można je również znaleźć w brytyjskiej normie BS 8300:2009.

Miejsca odpoczynku

Miejsca umożliwiające odpoczynek w pozycji siedzącej. Ławki z podparciami, pochwyty ułatwiające siadanie i wstawanie. Wskazane usytuowanie w pobliżu pasa ruchu pieszego w sposób niekolidujący z ruchem w przebiegu trasy wolnej od przeszkód.

Niski poziom wysiłku fizycznego

Jedna z zasad projektowania uniwersalnego. Proponowane rozwiązanie powinno być możliwe do użycia bez dużego nakładu siły.

NVDA

Czytnik ekranu dedykowany dla systemu operacyjnego Windows. Program jest wyposażony w obsługę syntezy mowy oraz brajla.

Osoba głuchoniewidoma

Osoba, która ma uszkodzony zarówno wzrok jak i słuch. W poznawaniu świata korzysta z tego zmysłu, który jest lepiej funkcjonujący – czasem więc korzysta z aparatów słuchowych, czasem z bardzo mocnych okularów lub lup. Właściwie nie zdarza się sytuacja, w której osoba głuchoniewidoma ma stuprocentowy brak wzroku i słuchu.

Osoba niewidoma

Osoba, która nie widzi i ma tylko „czucie światła”. Informacje zbiera przy pomocy słuchu i dotyku. Jest to określenie, którego ludzie używają, żeby mówić o sobie. Jest w powszechnym użyciu (patrz Polski Związek Niewidomych). Tylko niewielka część osób niewidomych obecnie wykorzystuje alfabet Braille’a. Znacznie częściej posługują się przy korzystaniu z komputerów ze zwykłej klawiatury i czytników ekranu.

Osoby ze szczególnymi potrzebami

Osoby starsze, osoby z niepełnosprawnością lub inne osoby mające trwale lub czasowo naruszoną sprawność w zakresie mobilności czy percepcji (np. ludzie poruszający się przy pomocy kul, protez, wózków, słabi, chorujący, niesłyszący, niedowidzący, z trudnościami manualnymi i poznawczymi, osoby z wózkiem dziecięcym, z ciężkim bagażem itp).

parsowanie

sposób w jaki przeglądarka wyświetla stronę internetową

Pas komunikacyjny chodnika

Wydzielona trasa piesza. Zaleca się zachowanie minimalnej szerokości 2,0 m umożliwiając swobodne minięcie się dwóch osób, poruszających się z pomocami lub na wózkach. Lokalne zwężenie pasa nie powinno wynosić mniej niż 1,25 m, tak aby umożliwić swobodne przejście np. osobie na wózku lub pieszej wraz z psem przewodnikiem lub osobą asystującą.

Pas komunikacyjny chodnika

Wydzielona trasa piesza. Zaleca się zachowanie minimalnej szerokości 2,0 m umożliwiając swobodne minięcie się dwóch osób, poruszających się z pomocami lub na wózkach. Lokalne zwężenie pasa nie powinno wynosić mniej niż 1,25 m, tak aby umożliwić swobodne przejście np. osobie na wózku lub pieszej wraz z psem przewodnikiem lub osobą asystującą.

Pas ostrzegawczy

Pies asystujący

specjalnie przeszkolony pies, który może służyć jako pomoc w poruszaniu się (przede wszystkim osobom niewidomym i słabowidzącym) lub wykonywaniu innych czynności

Podnośnik

Podnośnik stanowi alternatywę pokonywania biegu schodów w miejscach, gdzie zastosowanie pochylni lub dźwigu osobowego jest niemożliwe. Zapewnia jedynie minimalny poziom dostępności.

Pole oczekiwania

Pole w okolicach przystanku komunikacji zbiorowej. Minimalne wymiary 90cm x 90cm. Wymaga się, aby do niego prowadził pas prowadzący. Wyznaczane na wysokości drzwi pojazdu, które są uniwersalnie dostępne dla wszystkich grup pasażerów: zarówno osób poruszających się na wózkach, osób z wózkiem dziecięcym, balkonikiem, osób niewidomych czy też starszych (miejsca dostępne z poziomu posadzki).

Poręcze

Powinny pełnić funkcję zabezpieczającą przed upadkiem z wysokości oraz wygodę pokonywania schodów, różnic poziomów. Mogą być stałe lub ruchome, poziome, pionowe i poziomo-pionowe.

POUR

4 zasady opisujące dostępność funkcjonalną w kategoriach: dostrzegalna, funkcjonalna, zrozumiała i solidna. Opracowane celem opisania dostępności sieci. Proponowana technologia musi być również wspomagająca.

Dostrzegalny (Perceivable) - możliwość identyfikacji treści i elementów interfejsu za pomocą zmysłów użytkownika. Przekłada się to na możliwość postrzegania systemu za pomocą odbioru wizualnego, dźwiękowego czy dotykowego.

Wykonalny (Operable) -możliwość użycia elementów sterujących, nawigujących, zarówno manualnych jak i głosowych do obsługi interfejsu.

Zrozumiale (Understandable) - możliwość zrozumienia treści oraz intuicyjna obsługa interfejsu.

Krzepki (Robust) - zgodne ze standardami i zaprojektowane do działania we wszystkich odpowiednich technologiach. Możliwość wyboru technologii wykorzystywanej do interakcji dokumentami multimedialnym, stronami www.

Projektowanie uniwersalne

określone w Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych uniwersalne projektowanie jest podstawowym, domyślnym instrumentem realizacji dostępności. Termin ten odnosi się do rozwiązań, które są użyteczne dla wszystkich ludzi w jak największym zakresie, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznych zmian.

Prosta i intuicyjna obsługa

Jedna z zasad projektowania uniwersalnego. Rozwiązanie, które jest proste, zrozumiałe - niwelujące skomplikowane, niezrozumiałe chaotyczne rozwiązania. Np. może to być instrukcja obrazkowa.

Przestrzeń manewrowa

miejsce potrzebne do wykonywania różnych czynności. Mówimy o niej przede wszystkim w kontekście osób poruszających się na wózkach ale właściwej przestrzeni potrzebują wszyscy użytkownicy

Racjonalne usprawnienia

Konieczne i stosowne modyfikacje lub adaptacje, niepociągające za sobą nieproporcjonalnych i niepotrzebnych utrudnień, które są niezbędne w określonych przypadkach dla zapewnienia osobom o szczególnych potrzebach możliwości korzystania z dóbr i usług.

Schody ruchome

Urządzenie umożliwiające przewóz osób pomiędzy kondygnacjami budynku.

Skróty klawiaturowe

dwu lub wieloprzyciskowe kombinacje klawiszy na klawiaturze, które pozwalają szybciej wykonać jakąś czynności w programach komputerowych czy obsłudze systemu.

Software

Wszelkiego rodzaju oprogramowania komputerowe.

Strefa ciszy

Jest to wydzielony obszar w danej przestrzeni użyteczności publicznej lub środku transportu z myślą o osobach potrzebujących ciszy lub chociaż tłumienia hałasu.

System prowadzenia

Wykorzystanie kombinacji faktur, kolorów, celem umożliwienia samodzielnego poruszania się w przestrzeniach otwartych czy zamkniętych, przez osoby z niepełnosprawnością wzroku.

Tekst alternatywny

Opis tekstowy wszystkich elementów strony internetowej, aplikacji, dokumentu cyfrowego. Jest odczytywalny dla czytnika ekranu i służy przekazaniu tych wiadomości, które są niezbędne dla użytkowników niewidomych i słabowidzących a które przekazywane są tylko obrazem.

TGSI

Tactile Ground Surface Indicators. System wypukłych płytek układanych w miejscach, gdzie potrzebne są dodatkowe punkty i linie nawigacyjne dla osób niewidomych i słabowidzących. Powinien być skontrastowany z nawierzchnią nie tylko kształtem ale i kolorem.

Totupoint

Urządzenie wykorzystujące głośnik i znacznik bluetooth. Umożliwia (z wykorzystaniem aplikacji na telefon) odnalezienie punktów w przestrzeni publicznej i budynkach.

Trasa wolna od przeszkód

Trasa, którą mogą swobodnie poruszać się wszyscy użytkownicy wraz z uwzględnieniem osób z obniżoną sprawnością ruchową, wzrokową (brak słupków, klombów, koszy na śmieci, itp.). Trasa taka może zawierać podjazdy lub windy, o ile są one wykonane zgodnie z wymaganiami dla osób niepełnosprawnych.

Tyflomapa

Mapa z wypukłymi elementami i napisami w alfabecie brajla - możliwa do odczytania dotykiem.

Tyflopodcast

Rodzaj audycji internetowej dostępnej online, najczęściej cyklicznej, dedykowane osobom niewidomym lub słabowidzącym. Umożliwia poszerzanie informacji w zakresie użytkowania dostępnych technologii.

Uprzedzenie

Antyspołeczna postawa przejawiająca się odrzuceniem kogoś lub czegoś bez racjonalnych przesłanek, wcześniejszego doświadczenia z daną osobą czy sytuacją. Postawa niepoparta faktami, wyrażana na podstawie nieprawdziwych lub niekompletnych informacji.

Uprzedzenie dominatywne

Antyspołeczna postawa przejawiająca się pogardą oraz silnym przekonaniem o wyższości grupy z którą występuje utożsamienie nad grupą dyskryminowaną.

Użytkowni ekstremalny

To taki użytkownik, który potencjalnie może mieć największe trudności w skorzystaniu z budynku, chodnika, tramwaju czy strony internetowej.

VoiceOver

Czytnik ekranu dedykowany dla systemu Mac OS X. Program jest wyposażony w obsługę syntezy mowy oraz brajla.

WAVE

Wtyczka dedykowana dla przeglądarek Chrome i Firefox umożliwiająca sprawdzenie dostępności treści internetowych.

WCAG

Standard przygotowany przez konsorcjum W3C obejmujący opis kryteriów sukcesu, które trzeba spełnić żeby strona internetowa, aplikacja mobilina czy dokument był dostępny dla wszystkich. Nie opisuje wymagań dotyczących technologii tylko oczekiwane rezultaty.

Wymiary i przestrzeń dla podejścia i użycia

Jedna z zasad projektowania uniwersalnego. Wymiary i przestrzeń dla podejścia i użycia przez każdego użytkownika danego obiektu czy transportu.

Zauważalna informacja

Jedna z zasad projektowania uniwersalnego. Informacja, która ma dotrzeć do każdego odbiorcy niezależnie od niesprzyjających ku temu predyspozycji czy okoliczności (np. napisy, informacje głosowe, itp.)

Zintegrowane miejsca przesiadkowe

Miejsca, które umożliwiają sprawną i szybką zmianę środka transportu publicznego.